کشور روسیه - مقاله تکمیلی
روسیه: سرزمین پهناور با تاریخ و فرهنگ غنی
مقدمه
روسیه، با نام رسمی فدراسیون روسیه، پهناورترین کشور جهان است که در شمال اوراسیا قرار دارد. این کشور با مساحتی حدود ۱۷٫۱ میلیون کیلومتر مربع (تقریباً ۱/۷ سطح خشکیهای زمین) و ۱۱ منطقه زمانی مختلف، از تنگه برینگ تا برونبوم کالینینگراد امتداد یافته است . روسیه نه تنها از نظر جغرافیایی، بلکه از لحاظ تاریخی، فرهنگی و سیاسی نیز نقش مهمی در صحنه جهانی ایفا کرده است. این مقاله به بررسی جامع جنبههای مختلف این کشور پهناور میپردازد.
جغرافیا و موقعیت
وسعت و موقعیت
روسیه با ۱۷٬۰۹۸٬۲۴۲ کیلومتر مربع وسعت، عنوان پهناورترین کشور جهان را به خود اختصاص داده است. این کشور به اندازهای وسیع است که اختلاف زمانی بین غربیترین و شرقیترین نقاط آن به حدود ۹ ساعت میرسد . برای درک بهتر این وسعت، کافی است بدانید که کانادا به عنوان دومین کشور پهناور جهان، تنها ۵۸ درصد مساحت روسیه را دارد .
همسایگان و مرزها
روسیه با ۱۴ کشور همسایه زمینی دارد که عبارتند از: نروژ، فنلاند، استونی، لتونی، لیتوانی، لهستان، بلاروس، اوکراین، گرجستان، آذربایجان، قزاقستان، چین، مغولستان و کره شمالی . همچنین این کشور از طریق دریا با ژاپن و آمریکا هممرز است .
ویژگیهای طبیعی
روسیه دارای تنوع جغرافیایی چشمگیری است:
- رود ولگا با ۳٬۵۳۱ کیلومتر طول، طولانیترین رودخانه اروپا
- دریاچه بایکال که عمیقترین (۱٬۶۴۲ متر) و قدیمیترین دریاچه جهان است و حدود ۲۰٪ آب شیرین منجمد نشده جهان را در خود جای داده است
- کوه البروس با ۵٬۶۴۲ متر ارتفاع، بلندترین نقطه روسیه
- اویماکون در سیبری که با دمای ۷۲- درجه سانتیگراد، یکی از سردترین نقاط مسکونی جهان است
- ۱۲ آتشفشان فعال از جمله Klyuchevskaya Sopka به ارتفاع ۴٬۷۵۰ متر که بزرگترین آتشفشان فعال جهان محسوب میشود
تاریخچه
شکلگیری و توسعه
تاریخ روسیه به قرن نهم میلادی بازمیگردد:
- ۸۶۲ میلادی: تأسیس اولین سلسله شاهنشاهی روسیه توسط شاهزاده وایکینگ روریک در نووگورود
- ۹۸۸ میلادی: ولادیمیر کبیر روسها را به مسیحیت ارتدکس گرواند
- قرن ۱۵: ایوان سوم نووگورود را فتح کرد و بر تخت سلطنت نشست
- ۱۵۴۷: ایوان چهارم (مخوف) به عنوان اولین تزار روسیه تاجگذاری کرد
دوره امپراتوری
- ۱۷۲۱: پتر کبیر عنوان امپراتور را اتخاذ کرد و روسیه را به یک قدرت بزرگ اروپایی تبدیل کرد
- قرن ۱۹: روسیه به یکی از قدرتهای اصلی جهان تبدیل شد اما در جنگ کریمه (۱۸۵۳-۱۸۵۶) از بریتانیا و فرانسه شکست خورد
دوره شوروی
- ۱۹۱۷: انقلاب بلشویکی به رهبری لنین و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی
- ۱۹۲۲: رسمیت یافتن اتحاد جماهیر شوروی
- ۱۹۵۷: پرتاب اولین ماهواره جهان (اسپوتنیک) توسط شوروی
- ۱۹۶۱: یوری گاگارین به عنوان اولین انسان به فضا سفر کرد
دوره پساشوروی
- ۱۹۹۱: فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل فدراسیون روسیه
- ۱۹۹۹: ولادیمیر پوتین به قدرت رسید
- ۲۰۱۴: الحاق کریمه به روسیه و آغاز تنشها با غرب
- ۲۰۲۲: حمله روسیه به اوکراین و تشدید تحریمهای بینالمللی
سیاست و حکومت
ساختار سیاسی
روسیه به عنوان یک «جمهوری نیمهریاستی فدرال تحت دیکتاتوری اقتدارگرا» توصیف شده است . ساختار سیاسی کنونی روسیه شامل:
- رئیس جمهور: ولادیمیر پوتین (از سال ۲۰۱۲ تاکنون)
- نخست وزیر: میخائیل میشوستین
- قوه مقننه: مجلس فدرال متشکل از شورای فدراسیون و دومای دولتی
سیاست خارجی
سیاست خارجی روسیه تحت تأثیر ایدئولوژی «جهان روسی» (Russkii mir) قرار دارد که بر اساس آن، روسیه یک تمدن فراسرزمینی با مأموریت متحد کردن ارتدوکسها (روسها، بلاروسیها و اوکراینیها) است . این ایده که ریشه در قرن نوزدهم دارد، پس از سال ۱۹۹۱ توسط کلیسای ارتدکس روسیه احیا شد و پس از ۲۰۱۲ به بازوی سیاست خارجی پوتین تبدیل شد .
اقتصاد
شاخصهای کلیدی
- تولید ناخالص داخلی (اسمی، ۲۰۲۳): ۱٫۸۶۲ تریلیون دلار (یازدهمین اقتصاد جهان)
- تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید، ۲۰۲۳): ۵٫۰۵۶ تریلیون دلار (ششمین اقتصاد جهان)
- سرانه تولید ناخالص داخلی (اسمی): ۱۳٬۰۰۶ دلار
- سرانه تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید): ۳۵٬۳۱۰ دلار
- واحد پول: روبل (هر روبل = ۱۰۰ کوپک)
صنایع و منابع
روسیه دارای منابع طبیعی غنی است:
- بزرگترین تولیدکننده نفت در سال ۲۰۱۱
- دارای بزرگترین منطقه جنگلی جهان
- راهآهن ترانس سیبری با طول ۹٬۲۸۹ کیلومتر، طولانیترین خط راهآهن جهان که از ۸ منطقه زمانی عبور میکند
مردم و فرهنگ
جمعیت
- جمعیت (۲۰۲۲): حدود ۱۴۷ میلیون نفر (نهمین کشور پرجمعیت جهان)
- تراکم جمعیت: ۸٫۴ نفر در کیلومتر مربع (از پایینترین نرخهای جهان)
- گروههای قومی (۲۰۲۱):
- روس: ۷۱٫۷٪
- تاتار: ۳٫۲٪
- باشقیر: ۱٫۱٪
- چچنی: ۱٫۱٪
- سایر: ۱۱٫۳٪
- بدون گزارش: ۱۱٫۶٪
زبان
- زبان رسمی: روسی
- زبانهای منطقهای رسمی: ۳۵ زبان
- ویژگیهای جالب زبان روسی:
- فعل “بودن” فقط در زمان گذشته و آینده وجود دارد
- حدود ۱۰٪ کلمات روسی با انگلیسی مشابه هستند
- نام خانوادگی بر اساس جنسیت تغییر میکند
مذهب
- ارتدکس روسی: اکثریت
- اسلام: به ویژه در مناطق تاتارستان و چچن
- سایر ادیان: بودیسم، یهودیت و غیره
دستاوردهای فرهنگی و علمی
روسیه مهد بسیاری از اندیشمندان و هنرمندان بزرگ بوده است:
- ادبیات: لئو تولستوی، فیودور داستایوفسکی
- موسیقی: پیتر ایلیچ چایکوفسکی
- رقص: رودولف نوریه اف
- علوم فضایی: اولین ماهواره (اسپوتنیک، ۱۹۵۷) و اولین انسان در فضا (یوری گاگارین، ۱۹۶۱)
- فناوری: الکسی پاژیتنف، خالق بازی تتریس در سال ۱۹۸۵
فلسفه و اندیشه
تاریخ اندیشه در روسیه منعکسکننده تحولات سیاسی و اجتماعی این کشور است:
دوره پیش از شوروی
- قرون وسطی: فلسفه در چارچوب اندیشه دینی و با تأکید بر اصالت مسیحیت ارتدکس و نقش جهانی روسیه به عنوان «رم سوم» توسعه یافت
- قرن ۱۷-۱۸: تحت تأثیر فلسفه اروپایی، به ویژه فرانسوی و آلمانی
- قرن ۱۹: ظهور دو جریان فکری متضاد:
- اسلاودوستان: تأکید بر اصالت خاص روسیه و ماهیت ارتدکس آن
- غربگرایان: باور به ارزشهای جهانی تمدن اروپایی
فلسفه دینی عصر نقرهای
اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ شاهد ظهور جریان فلسفی مهمی بود:
- ولادیمیر سالویوف: بنیانگذار «فلسفه وحدت همگانی» که ترکیبی از ارتدوکس، کاتولیک، فلسفه و عرفان بود
- تأکید بر وحدت همه انواع مسیحیت و رد نقش منجیگرایانه انحصاری روسیه
دوره شوروی
- سیطره مارکسیسم-لنینیسم
- محدودیتهای ایدئولوژیک بر مطالعه فلسفههای دیگر
- ممنوعیت مطالعه فلسفه دینی روسی قرن بیستم
دوره معاصر
پس از فروپاشی شوروی، مجادلات فکری حول سه محور اصلی شکل گرفت:
- هویت: جایگاه روسیه بین شرق و غرب
- امنیت: روابط با ناتو و غرب
- توسعه: الگوی اقتصادی مناسب
روابط بینالملل
نظریهپردازی روسی در روابط بینالملل حول چهار مکتب اصلی شکل گرفته است:
- بینالمللگرایان: تأکید بر همکاری با نهادهای غربی
- دولتگرایان: تمرکز بر توازن منطقهای و تعامل pragmatic
- تمدنگرایان: تأکید بر ویژگیهای منحصر به فرد روسیه
- ژئوپلیتیکگرایان: نگرش ضدغربی با تمرکز بر تهدیدات امنیتی
حقایق جالب
- روسها سالانه ۱۸ لیتر الکل مصرف میکنند
- در سال ۱۷۰۰، یک زن روسی ۱۶ جفت دوقلو به دنیا آورد
- کتابخانه دولتی روسیه دومین کتابخانه بزرگ جهان پس از کتابخانه کنگره آمریکاست
- مترو سن پترزبورگ عمیقترین متروی جهان است
- رانندگی با ماشین کثیف در خیابانهای روسیه غیرقانونی است
- روسیه دارای بزرگترین رستوران مکدونالد در جهان است
- کاخ کرملین بزرگترین قلعه فعال قرون وسطایی جهان است
چالشها و آینده
روسیه امروز با چالشهای متعددی روبرو است:
- تحریمهای بینالمللی پس از حمله به اوکراین
- کاهش نرخ رشد جمعیت
- وابستگی به صادرات منابع طبیعی
- تنشهای فزاینده با غرب
- نیاز به مدرنیزاسیون اقتصادی
با این حال، با توجه به وسعت قلمرو، منابع طبیعی غنی، میراث فرهنگی پربار و تواناییهای علمی و فناورانه، روسیه همچنان نقش مهمی در صحنه جهانی ایفا خواهد کرد.
نتیجهگیری
روسیه با تاریخ پرفراز و نشیب، فرهنگ غنی و موقعیت ژئوپلیتیک منحصر به فرد، همواره یکی از بازیگران اصلی صحنه جهانی بوده است. از امپراتوری تزاری تا اتحاد جماهیر شوروی و فدراسیون روسیه کنونی، این کشور تأثیر عمیقی بر تحولات جهانی داشته است. درک پیچیدگیهای روسیه - از تنوع قومی و زبانی گرفته تا مبانی فکری سیاست خارجی آن - برای تحلیل روابط بینالملل معاصر ضروری است. آینده روسیه به چگونگی مواجهه این کشور با چالشهای داخلی و خارجی و نیز تعریف هویت ملی آن در جهان پسا شوروی بستگی دارد.
حکیم ابوالقاسم فردوسی - حماسهسرای جاودان ایران
تریاک - تاریخچه، ترکیبات و عوارض
محمدرضا پهلوی - آخرین دودمان